In feite zijn ervaringen in het buitenland een uitnodiging tot ontdekking, invraagstelling en de ontregeling van je zintuigen. Door bruggen te bouwen tussen verschillende culturen en bevolkingen, kan je deelnemen aan de ontwikkeling van een inclusieve en tolerantere samenleving. Frank Michel, gespecialiseerde toerismeantropoloog in menselijke mobiliteit, culturele problematiek en toerisme, legt ons uit waarom interculturele uitwisselingen een positieve impact kunnen hebben een vermindering in discriminatie.
– Kan volgens u de mobiliteit helpen om een band te scheppen tussen bevolkingen en zo vooroordelen aan de kant te schuiven ?
Ja, maar spijtig genoeg gebeurt dat te weinig. Mobiliteit brengt meer uitwisselingen tot stand dan ontmoetingen. Omdat ze intrinsiek verbonden is met overleven, is ze van nature meer zakelijk dan menselijk. Daarom is het tijdens reizen, vooral als het vrijwillig is, vrijwel onmogelijk om jezelf niet in vraag te stellen wat fundamenten van andere culturen betreft. Het is pas zo dat vooroordelen die opduiken en volharden zullen vervagen en kunnen verdwijnen. Dat gezegd zijnde moeten we ook alle voordelen van menselijke mobiliteit durven herkennen. Vele reizen, onafhankelijk van technologie, nationaliteit of religie, maken onze ontmoetingen wel authentieker. Die veranderen het leven om het beter te maken, langs beide kanten. Erasmus + is daarvan een uitstekend voorbeeld omdat het doorheen decennia de strijd heeft aangebonden tegen zo veel stereotypen. Het ligt aan de basis van uitwisselingen tussen universiteiten en is geëvolueerd naar een hertekening van een menselijke kaart van Europa.
– Citytrips, backpacking, duurzame toerisme, all inculsives… Er bestaan waarschijnlijk evenveel soorten reizen als dat er soorten mensen bestaan. Dragen alle vormen van reizen evenveel bij aan het vervagen van intolerant gedrag en discriminatie?
Uiteraard horen al die vormen bij de natuur van de mens. Er bestaat geen goeie of slechte reiziger, dat is een gebrekkig volkswijsheid. Wie naar de Club Med trekt in Tunesië is geen dommere reiziger dan wie ervoor kiest om door Ladakhgebergte te trekken. Alles hangt af van de persoon die reist. Wat we eerst en vooral nodig hebben, is een degelijke reiseducatie. Het zijn de individu’s die de basis van het probleem zijn, niet de stijl of vorm van je trip. Reizen, dat is altijd het beste en het ergste, wat het zo complex maakt om te analyseren. Daarom is het onmogelijk om een zwart-wit voorstelling te maken van wat goed en slecht is. Reizen moet ons leren te ontleren om beter te begrijpen, zodat we stoppen met naar alles te willen grijpen.
– Bestaan er bepaalde voorwaarden die een interculturele uitwisseling begunstigen tussen bevolkingen?
Ja, ik geloof dat er factoren zijn die mooie interculturele ontmoetingen stimuleren. Namelijk volgende aspecten: koken, want er bestaat niets beter dan een lekkere maaltijd te delen en het ontdekken van nieuwe kruiden en smaken; sport, want dat is ideaal om samen te spelen, vooral collectieve sporten. Ook het ontdekken dat andere culturen dezelfde sport spelen, maar op een verschillende manier kan hierbij helpen; muziek, want een uitwisseling als bijvoorbeeld gitaar spelen of samen zingen, dat schept een band. Het is een perfecte gelegenheid om elkaar te leren kennen, met de culturele verschillen die je tot de essentie brengen van diversiteit; cultuur in zijn algemene vorm, zoals film, theater, street art etc. Het zijn steeds gelegenheden om elkaar te leren kennen, te herkennen, beter te begrijpen en accepteren.
– Gezien onze toegang tot informatie via boeken en internet kunnen we ons nu sneller dan ooit verplaatsen en verhalen lezen van andere reizigers ter plekke. Kunnen we ervan uitgaan dat deze tools ook bijdragen tot meer begrip voor andere culturen en bijgevolg minder discriminatie?
Volgens mij is opvoeding de oplossing. En niet de digitale revolutie die niet enkel een tool is of zou moeten zijn. Je kan er het beste en het ergste uit halen. Wat ik opmerk in het reizen, is dat er een grote stijging is in de afhankelijkheid van digitale toestellen. Dit leidt tot onbeleefdheid en in zekere zin ziekelijk gedrag, tot zelfs depressies. En het is aan de burgers zelf om zich te engageren en te leren het kaf van het koren te scheiden in de wereld die ons is voorgesteld.
– Ten slotte, draagt reizen bij aan een open geest of is een open geest hebben juist een van de voorwaarden om te reizen?
Het is algemeen geweten, reizen vormt onze jeugd, en zelfs de oudere generatie. Voor vele mensen zorgt het voor een klik en bijgevolg een verruiming van de geest. Maar niet voor iedereen. Gelukkig, want « een opening van de geest is geen schedelbreuk» (Desproges). Vele reizigers ontdekken zichzelf samen met hun gastheer/vrouw. En dat vaak met positieve gevolgen. Dat met een frisse blik, een verlangen om te begrijpen, te delen en te respecteren. Dat is de echte magie van het reizen.
Maar om daar te geraken moeten de reizigers, vaak bang anders te zijn, de eenvoud omarmen, hun oren spitsen voor nieuwigheden, benieuwd zijn, dat met bescheidenheid en respect. Maar voor sommigen zullen de bestemmingen en foto’s opeenstapelen, seksuele avonturen of een immersie het verschil niet maken op vlak van openheid. De noden van de reizigers zijn zo verschillend dat het moeilijk om een eenzijdige conclusie te maken. Wat wel zeker is, is dat een reisbedrijf dat open van geest is, wat de bestemmingsmogelijkheden ook zijn, meer kansen biedt om een formidabele levenservaring mee te maken.
Een Arabisch spreekwoord vat mijn opinie perfect samen: « Reizen is overwinnen. » Vooroordelen overwinnen alsook slechte demonen, eigen angst en die van anderen te overwinnen. Idealiter heb je dus vooraleer je vertrekt al een open geest om er het allermeest uit je reis te halen.
